De winter deel 2

De winter deel 2

• Bompa Borgmans
• Nog geen reactie
• 25 Sep 2023

In de natuur zijn er in de diepere plassen waterlagen te onderscheiden, die verschillen van temperatuur. Als je in de zomer zo'n plas overzwemt, kun je op een gegeven moment duidelijk merken dat het water ofwel een stuk kouder, dan wel een stuk warmer aanvoelt, afhankelijk of je van de wind af of met de wind mee zwemt.

Zo'n plas onderscheidt drie waterlagen: de bovenlaag en de onderlaag met daartussen een spronglaag als scheiding tussen de beide andere waterlagen. Wind kan die waterlagen verplaatsen, waardoor ze diagonaal komen te liggen. Dat is de reden van het temperatuursverschil dat u voelt als u de plas overzwemt. Een gedeelte van de onderste waterlaag is schuin komen te liggen en raakt de oppervlakte. Zo kan het voorkomen dat aan de ene kant van de plas waar de wind op staat, het oppervlakte water 20 graden beloopt en aan de andere kant de helft kouder is.

De onderste waterlaag is'in dewinter altijd minimaal 4 graden Celsius. In uitzonderlijk strenge winters, wanneer zich een dikke ijslaag op de plas heeft gevleid, verandert die situatie niet. De onderste waterlaag blijft altijd stabiel en minimaal 4 graden. Het gaat dan om plassen van minimaal 5 meter diep. Het is vanaf die dieptes dat de karpers rusten en de winter doorbrengen.

Hoe anders is het gesteld met onze koivijvers. Die zijn niet zo diep en het water is er constant in beweging door pompen en filters die nog aanstaan. Er zijn hier geen waterlagen die een onderscheidende temperatuur kennen. Op alle diepten wordt het water gemixt en de temperatuur van het vijverwater is overal nagenoeg gelijk. Als een onverwarmde vijver geen overkapping en geen goede isolatie kent, daalt de watertemperatuur 's winters op alle fronten. En daar is onze koi extreem gevoelig voor. Er is geen escape naar een stabiele waterlaag met een vaste minimum temperatuurswaarde, zoals dat in de natuur in diepere plassen wel het geval is.

En als in onze vijvers de temperatuur naar zeer lage waarden van beneden de 4 graden zakt, begint voor onze koi een survival, waarvan de uitkomst altijd ongewis is.

Het is bij deze lage waarden dat we op een gegeven moment zelfs enkele vissen kunnen zien kantelen. Soms liggen ze zelfs plat op de bodem en lijken ze dood. Dat zijn ze niet, maar het is ontegenzeggelijk zo dat er levensfuncties zijn uitgevallen. Het is een gevolg van wat we fysieke of thermale stress noemen.

Wat gebeurt er nu bij een koi die vaak langdurig - in een dergelijke situatie moet verkeren?

Die koi wil overleven, maar hij kan niet aan de crisissituatie ontsnappen. Wat hij doet is dit: zijn lichaam schakelt over naar een survival-mode. Er vindt een aantal fysiologische veranderingen in zijn lichaam plaats.

Zintuigen als reuk- en smaakzin werken niet meer. Het afweersysteem was al inactief op het moment dat de temperatuur onder 10 graden daalde. Opportunistische infecties kunnen niet meer worden afgeslagen door het immuniteitssysteem, al zullen die in de winter niet snel voorkomen. Echter zeker in het voorjaar. Wel kunnen de vissen zien en reageren op bepaalde externe impulsen, als spelende kinderen, predatoren e.d.

In deze survival-mode gaan de koi hormonen aanmaken die de in de zomer en herfst opgebouwde vetreserves afbreken. Nu, bij de laagste watertemperaturen, wordt namelijk ook het spijsverteringssysteem afgesloten. De vis gaat er toe over om zijn vetreserves voor energieproductie aan te spreken. Het gevolg is dat het lichaam steeds maar zwakker wordt. In gewone woorden: de vis teert op zichzelf in. We zijn nu in een stadium beland waarop de koi " figuurlijk gesproken" op een dunne draad balanceert.

Een koi die erin geslaagd is ruime vetreserves op te bouwen en die in goede conditie verkeerde op het moment dat de winter inviel, heeft de beste kansen ongeschonden uit deze crisissituatie te komen. Mits de situatie niet eindeloos duurt natuurlijk. Koi met weinig reserves krijgen het moeilijk, wat zeker geldt voor jonge vissen die nu eenmaal niet in staat zijn ruime vetreserves aan te leggen. Tosai zijn in zo een situatie grotendeels gedoemd om te sterven.

Vrouwtjes zullen eitjes uit het vorige seizoen reabsorberen. Dat gebeurt onder impuls van een klier, de hypothalamus, die hormonen vrijgeeft. Langdurige blootstelling aan zeer koud water met inbegrip van temperatuursschommelingen - kan de hormonenhuishouding echter dusdanig verstoren dat hormoonproductie niet plaatsvindt en de eitjes zich gaan opeenstapelen en verharden. De vrouwtjes ondervinden evenwichtsproblemen en vertonen niet zelden een zwelling in de buik. Zwemblaasaandoeningen en buikwaterzucht zijn in een volgend stadium niet uitgesloten. De nieren werken nauwelijks meer en het is een gegeven dat bij nierfalen buikwaterzucht in het verschiet ligt. Ook gaat de osmosewerking bij de vis haperen, waardoor hij het zoutgehalte van zijn lichaamsvocht niet meer omlaag kan brengen, wat ook weer leidt tot buikwaterzucht en sterfte.

U heeft waarschijnlijk gemerkt dat ik regelmatig een link leg naar het voorjaar. De lente is het meest risicovolle seizoen voor koi. Koi zijn ecothermisch, wat wil zeggen dat ze niet in staat zijn om hun lichaam op een constante temperatuur te houden. Bij het stijgen van de temperaturen komen de problemen, waarvan de kiem in de winter is gelegd, volop aan het licht. Parasieten en pathogene bacteriën beginnen zich in rap tempo te vermenigvuldigen en vormen een groeiende bedreiging voor verzwakte koi. Het is dan dat de koiliefhebber zich bibberend op weg baant naar de koidealer voor de aanschaf van allerlei potten en flessen gif om de parasieten en bacteriën explosies de kop in te drukken. Wat dan bijgevolg weer leidt tot een slechte waterkwaliteit en stroef draaiende filters in een periode dat de vis eigenlijk zou moeten herstellen, wat door de beroerde staat van de vijver onmogelijk is.

Het is eigenlijk geen vraag meer, maar is het dan niet verstandig om voor de winter invalt preventieve maatregelen te treffen, zodat u de controle in de hand houdt?

(wordt vervolgd)

Rini Groothuis